Ανάλογες με το «πέτρινο δάσος» πυργοειδείς δομές σε λεπτοπλακώδεις ασβεστόλιθους. Η ονομασία Θεόκτιστα αποδίδεται σε αρκετές θέσεις εξαιτίας της εντυπωσιακής μορφής των ασβεστόλιθων και της οριακής ισορροπίας που έχουν. Οι γεωμορφές αυτές προέκυψαν από την αποσάθρωση και την κατακόρυφη διάβρωση των ασβεστόλιθων σε ποτάμιο περιβάλλον. Σ’ αυτό συνέβαλλαν οι κατακόρυφες διακλάσεις και τα οριζόντια στρώματα των ασβεστόλιθων.

Τέτοιες μορφές απαντούν στην περιοχή Βίτσα -Κουκούλι – Κήποι με σημείο αναφοράς και τόπο επίσκεψης χιλιάδων επισκεπτών τη θέση στη Γέφυρα Κόκκορου.

Γραφικές  πυργοειδείς δομές σε λεπτοπλακώδεις ασβεστόλιθους. Γεωμορφές που προέκυψαν από την αποσάθρωση και διάβρωση ασβεστόλιθων σε αλπικό περιβάλλον. Σημαντικός γεώτοπος με τουριστική και εκπαιδευτική σημασία. Οι μορφές αυτές απαντούν στο δρόμο από Μονοδέντρι προς Οξυά και ορθώνονται μέσα από ένα δάσος από σφενδάμους και δρύες.

Η περιοχή της Κόνιτσας και ο ορεινός όγκος της Τύμφης είναι ένα υπαίθριο εργαστήρι των φυσικών διεργασιών που έλαβαν χώρα και διαμόρφωσαν το εντυπωσιακό ανάγλυφο. Μια καλή θέση με εύκολη πρόσβαση από την οποία ο επισκέπτης μπορεί να έχει μια πανοραμική άποψη του δυτικού τμήματος του Εθνικού Δρυμού βρίσκεται επί της εθνικής οδού Ιωαννίνων – Κόνιτσας λίγα μέτρα μετά τη διασταύρωση προς Βασιλικό. Εντυπωσιάζουν οι θεαματικές αλλαγές του ανάγλυφου οι οποίες καθορίζονται σε σημαντικό βαθμό από τη παρουσία κανονικών ρηγμάτων μεγάλου μήκους και μεγάλου κατακόρυφου άλματος.

Από τη θέση αυτή απολαμβάνουμε πανοραμικά τη φυσιογραφική μορφή του ανάγλυφου. Η ταχύτατη κατά βάθος διάβρωση από τα ποτάμια Αώο και Βοϊδομάτη δημιούργησε βαθιά φαράγγια με κατακόρυφα πρανή ενώ στο πεδινό τμήμα οι αποθέσεις των ποταμών και οι κατακόρυφες μεταβολές άφησαν τα σημάδια τους σε ποτάμιες αναβαθμίδες.

Γεωμορφή ταχείας κατακόρυφης διάβρωσης στη βόρεια πλευρά της Τύμφης. Η μεγάλη λεκάνη απορροής του Αώου που αναπτύσσεται στα ανατολικά στην περιοχή της Βαλια Κάλντα (ζεστή κοιλάδα) και Μετσόβου πάνω σε φλυσχικά και οφιολιθικά πετρώματα, συγκλίνει στο στενό φαράγγι που σχηματίζεται στους ασβεστόλίθους της Τύμφης. Ακολουθώντας μια διαδρομή 10 χιλιομέτρων ανάμεσα στην Τραπεζίτσα και την Γκαμήλα απλώνεται στον κάμπο της Κόνιτσας και στη συνέχεια μαζί με τον Βοϊδομάτη καταλήγουν μέσω της Αλβανίας στο Ιόνιο Πέλαγος. Ο Αώος είναι το μοναδικό ελληνικό ποτάμι που εξέρχεται από τη χώρα. Η διαδρομή του φαραγγιού του Αώου καθορίστηκε από τη γεωμετρία των στρώσεων των ασβεστολίθων και τον προσανατολισμό των ρηγμάτων. Μεγάλα κανονικά ρήγματα με διεύθυνση ΒΔ – ΝΑ ταυτίζονται με τη διεύθυνση του φαραγγιού. Στα κατακόρυφα πρανή αποκαλύπτεται η στρωματογραφία των γεωλογικών σχηματισμών

Στον δρόμο από Καπέσοβο προς Τσεπέλοβο συναντάμε τη διασταύρωση προς Ι.Μ. Ρογκοβού. Από το μοναστήρι λίγα μέτρα πεζοπορίας μας οδηγούν σε ένα ξέφωτο με εντυπωσιακή πανοραμική θέα του φαραγγιού. Εκτός από την αισθητική διάσταση, διακρίνονται τα αποτελέσματα των φυσικών διεργασιών που διαμόρφωσαν το χώρο. Το φαράγγι στο μικρό Βικάκι είναι μικρογραφία του φαραγγιού του Βίκου  η οποία αναπτύχθηκε  από την ταχύτατη κατακόρυφη ποτάμια διάβρωση πάνω στα  ίχνη ρηγμάτων με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔκή.

Θέση εξαιρετική για την θέαση του φαραγγιού, ιδιαίτερα προς τα δυτικά και βόρεια. Ο χώρος προσεγγίζεται από το χωριό Βραδέτο από το οποίο απέχει 2 χιλιόμετρα.

Η θέση παρατήρησης στο πέτρινο αλώνι που διαμορφώθηκε από την τοπική αυτοδιοίκηση στο μέσον του φαραγγιού, προκαλεί δέος για τις απότομες ορθοπλαγιές που αναπτύσσονται εκατέρωθεν του ποταμού. Θέση απ’ όπου μπορούμε να παρατηρήσουμε τις στρωματογραφικές εναλλαγές των ασβεστόλιθων, τις πηγές Γκαστρωμένης, το φαράγγι από τη δυτική πλευρά του και τους πύργους της Αστράκας.

Στην τοποθεσία  Οξυά 2,8 χιλιόμετρα βόρεια από το Μονοδέντρι υπάρχει μια από τις καλύτερες πανοραμικές θέσεις θέασης του μεγαλειώδους φαραγγιού του Βίκου. Κατακόρυφα ασβεστολιθικά πρανή ορθώνονται μπροστά μας και μας αποκαλύπτουν τη στρωματογραφία των ασβεστόλιθων.

Όλος ο χώρος ανάπτυξης του φαραγγιού είναι ένα σύνολο γεωτόπων καθένας από τους οποίους είναι αντιπροσωπευτικός των επιμέρους γεωλογικών διεργασιών. Πανοραμική άποψη της στρωματογραφικής αλληλουχίας των ασβεστολίθων της Ιόνιας Ζώνης, δομές ποτάμιας διάβρωσης, αποκάλυψη καρστικών αγωγών και εκδήλωση σημαντικών πηγών, ποτάμιες αναβαθμίδες, βραχοσκεπές, ρήγματα, πτυχές, είναι κάποια από τα ενδιαφέροντα στοιχεία που καθορίζουν το γεωλογικό πλαίσιο της περιοχής. Στο ανώτερο Πλειστόκαινο η υποχώρηση των παγετώνων απελευθέρωσε μεγάλες ποσότητες νερού οι οποίες διάβρωσαν ταχύτατα τους ασβεστολιθικούς σχηματισμούς και δημιουργήθηκε το εντυπωσιακό φαράγγι. Τα στρώματα είναι υποοριζόντια και αποκαλύπτεται σε φυσική κλίμακα η στρωματογραφική αλληλουχία της Ιόνιας ζώνης από το Ανώτερο Ιουρασικό μέχρι το Κατώτερο Μειόκαινο. Στη βάση του Φαραγγιού υπάρχουν οι δολομιτικοί ασβεστόλιθοι της Βίγλας ηλικίας 160εκ χρόνων, στην κορυφή ασβεστόλιθοι Ηωκαίνου ηλικίας 40 εκ. χρόνων.

Το μεγαλειώδες τοπίο είναι παγκόσμιας φήμης και προορισμός χιλιάδων επισκεπτών. Η επαφή με το χώρο γίνεται είτε διασχίζοντας το φαράγγι με πεζοπορική διαδρομή είτε από πανοραμικές θέσεις, κατάλληλα διαμορφωμένες.

Το σπήλαιο Κλειδί βρίσκεται στο ενδιάμεσο της διαδρομής στη βορινή πλευρά του κάτω ρου του Βοϊδομάτη και στο τμήμα από γέφυρα Κλειδωνιάς μέχρι γέφυρα Παπίγκου, Αποτελεί σημαντικό χώρο για την παλαιολιθική αρχαιολογία και την παλαιογεωγραφία της Ηπείρου. Χώρος κατοίκησης από τον άνθρωπο στην ανώτερη παλαιολιθική περίοδο.